Ο «δείκτης κραγιόν» (Lipstick Index) πρόκειται για μια οικονομική θεωρία που υποστηρίζει ότι όταν οι καταναλωτές αντιλαμβάνονται ότι πλησιάζει ύφεση, αυξάνονται οι πωλήσεις «προσιτών πολυτελών» ειδών, όπως το κραγιόν.
Σύμφωνα με την συγκεκριμένη θεωρία, σε περιόδους οικονομικής ύφεσης οι πωλήσεις προϊόντων «προσιτής πολυτέλειας» – όπως κραγιόν και αρώματα – αυξάνονται. Αυτό το φαινόμενο λειτουργεί ως θεωρητικός χρηματοοικονομικός δείκτης, που χρησιμοποιείται για την πρόβλεψη πτωτικών αγορών και υφέσεων.
Η λογική είναι ότι σε ένα ζοφερό οικονομικό περιβάλλον, οι καταναλωτές περιορίζουν τις δαπάνες για είδη πολυτέλειας, αλλά συνεχίζουν να αγοράζουν μικρά, προσιτά αγαθά που προσφέρουν ψυχική ανάταση. Έτσι, αν οι πωλήσεις κραγιόν εμφανίζουν άνοδο, θα μπορούσε να αναμένεται οικονομική ύφεση.
Με τον πληθωρισμό και το κόστος ζωής να παραμένουν υψηλά, η αγορά κατοικίας, ενός καινούργιου αυτοκινήτου ή ακόμα και οι διακοπές είναι ανέφικτες. Η αγορά όμως, ένα «προσιτού» καλλυντικού δεν είναι. Επιπλέον, οι αγορές προσιτής πολυτέλειας μπορούν να έχουν θετική ψυχολογική επίδραση σε περιόδους πίεσης, καθώς προσφέρουν μια αίσθηση ευεξίας και βελτίωσης της εικόνας σε μια εποχή γεμάτη στρες.
Η επινόηση του όρου αποδίδεται στον Leonard Lauder, Αμερικανό επιχειρηματία. Το 2001, η αμερικανική οικονομία βρισκόταν σε ύφεση. Όμως, παραδόξως, ο Lauder παρατήρησε ότι οι πωλήσεις κραγιόν αυξάνονταν αντί να μειώνονται. Η θεωρία του ήταν ότι οι πωλήσεις κραγιόν και η ανάπτυξη της οικονομίας είχαν αντίστροφη σχέση – καθώς η οικονομία επιδεινωνόταν, οι πωλήσεις κραγιόν αυξάνονταν.
Αν και ο Lauder θεωρείται ο δημιουργός της θεωρίας αυτής, το φαινόμενο εντοπίζεται πολύ νωρίτερα. Μετά τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο, μεγάλοι οίκοι μόδας στράφηκαν προς μια νέα γενιά ισχυρών γυναικών που επιθυμούσαν προσιτή πολυτέλεια. Δεν μπορούσαν να αγοράσουν μια τσάντα ή ένα κοστούμι ενός διάσημου σχεδιαστή, μπορούσαν όμως, να αγοράσουν φθηνότερα προϊόντα σχεδιαστών, όπως αρώματα και καλλυντικά.
Όπως συμβαίνει με όλα τα θέματα που αφορούν τα χρήματα, η ανθρώπινη φύση παίζει σημαντικό ρόλο στον δείκτη κραγιόν. Όταν η οικονομία προκαλεί ανησυχία και στρες, η ανάγκη για περιποίηση και αυτοφροντίδα βγαίνει φυσικά στην επιφάνεια. Και τι καλύτερο από ένα νέο κραγιόν ή ένα επώνυμο άρωμα;
Μπορεί να μην είναι η πιο ορθολογική απόφαση από οικονομική άποψη, αλλά όταν μιλάμε για χρήματα, η λογική συχνά απουσιάζει. Δεν είναι τυχαίο ότι ένα από τα πιο γνωστά βιβλία της συμπεριφορικής οικονομικής φέρει τον τίτλο “Predictably Irrational” (Προβλέψιμα Παράλογο) – οι άνθρωποι, από τη φύση τους, δεν είναι πάντα ορθολογικοί στη λήψη αποφάσεων. Ως εκ τούτου, αυτό αντανακλάται και στις οικονομικές τους επιλογές. Από την άλλη, το retail therapy, είναι ένα εξίσου πραγματικό φαινόμενο.
